މި ބިންގަލުގެ އެންމެ އަސާސީ އެއް އުންސުރަކީ މީހުން ދިރިއުޅޭ ރަށްރަށުގައި ހުންނަ ބިންތަކުގެ ކުލީގެ ސައްތައިން ސައްތަ އެ ރަށެއްގެ ކައުންސިލަކަށް ލިބޭގޮތަށް ހަމަޖެއްސުމެވެ. އަތޮޅުން ވެސް ހަމަ އެފަދައިން އަތޮޅު ފަޅު ރަށްތަކުން ވަރުވާއިން ލިބޭބައި އަތޮޅު ވަތްގަޑަށް ލިބުމެވެ. އަދި ވަކި އަދަދެއް ހިމެނޭ ގޮތުން ޕީއެސްއައިޕީ މަޝްރޫއުތައް ސެކްޓޯރަލް ގްރާންޓުގެ ގޮތުގައި ރަށް ނުވަތަ އަތޮޅު ކައުންސިލުތަކަށް ދިނުމެވެ. މީގެ އިތުރުން މާލޭގެ މަލަ މަތިން ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުން އެ ފެންނަ އަތޮޅުތަކުގެ ރައްޔިތުންގެ މަސައްކަތް "އަތޮޅު ފިހާރަ" ވެސް އެއީ އަތޮޅު ރައްޔިތުންގެ މުދާގެ ގޮތުގައި ގާނޫނުން ހަމަ ޖެއްސުމެވެ. އަދި މިވާހަކަ ގާނޫނު އަސާސީގައި ލިޔުމެވެ.
ކައުންސިލްތަކަށް "މާލީ މިނިވަންކަން" ލިބިގެން މެނުވީ އަތޮޅެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދެއްގެ ރައްޔިތުން ބާރުވެރި އެއް ނުކުރެވޭނެ އެވެ. އެންމެ ބޮޑު އެއް ބާރަކަށް ވާނީ އިގްތިސޯދީ އަޅުވެތިކަމުން މިންޖު ވެގެން ތަރައްގީ ހޯދުމެވެ. ރަށުން އަތޮޅަށް އަތޮޅުން މައި ސަރުކާރަށް ސަލާން ޖެހުން ކުޑަ ކުރެވިގެން ނެވެ. އަދި ސިޓީ ކައުންސިލުތަކުގެ މޭޔަރުންނާއި އަތޮޅު ކައުންސިލާއި ރަށު ކައުންސިލުތަކުގެ މެންބަރުން ރައްޔިތުންގެ ވޯޓުން ހޮވި ހަމަ އެމީހުން ރައްޔިތުންގެ ވޯޓުން ބޭރުކުރެވޭނެ އިސްލާހުތައް ގާނޫނު އަސާސީއަށް ގެނެސް ގެންނެވެ.
ހަގީގީ ލާމަރުކަޒީ ނިޒާމަކުން ރާއްޖޭގެ އަތޮޅުތަކާއި ރަށްތައް ބާރުވެރިވެގެން މެނުވީ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިން ފެށޭ ވެރިކަން ދެމި އޮތުމަށް ހުރަސް އެޅެ އެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލަކާއި ރަށު ކައުންސިލެއް އޮތުމުން އަތޮޅު ކައުންސިލްގެ މަސައްކަތްތައް ނުހިނގާ ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވި އަދި އެއީ ބޭކާރު ގިނަ ހަރަދުތަކެއް ވެސް ހިނގާ ދެ މުއައްސަސާ ކަމަށް ސިޔާސީ ވެރިންނަށް ހީވުމަކީ ގާނޫނު އަސާސީގެ މާއްދާ 4 ގައި އެ ބުނާ ބާރު ކަނޑުވާލުމުގެ ވިސްނުމެއްގެ ފެށުމެވެ.
ރައްޔިތުންނަށް ހިދުމަތް ކުރުމަށް ކަންކަމާ ހަވާލުވާ މީހާ ނުވަތަ ހިންގުންތެރިންގެ ހިތުގެ އަޑިން އަބަދުވެސް ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ކަމަކީ "ވެރިންނަކީ ރައްޔިތުން" ކަމަށެ އެވެ. ހިންގުންތެރިން ކަންކަން ހިންގަނީ ރައްޔިތުންނަށްޓަކާ ކަން ކަށަވަރު ކުރުމަށް ރަށާއި އަތޮޅުގައި ވެސް ރައްޔިތުންގެ އިންތިހާބީ ހިންގުންތެރިން ނުވަތަ މަންދޫބުންގެ ބައިވެރިވުން އިތުރުވާން ޖެހެ އެވެ. އެއީ ރައްޔިތުންނަށް ބާރު ދިނުމަށް ކޮށޭނެ އެންމެ ބޮޑު މަގެވެ.
ރާއްޖޭ ހިންގުމަށް ގާނޫނު އަސާސީގައި ކަނޑައަޅާފައިވަނީ ލާމަރުކަޒީ އުސޫލުން ވަކިވަކި އަތޮޅާއި ޖަޒީރާ ރައްތަކަށް މިނިވަންކަމާ އެކު ހިންގުމަށެވެ. ނަމަވެސް ނުފޫޒެއް ނެތި މިނިވަންކަމާ އެކު މަސައްކަތް ކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ގާނޫނުތަކުގައި ބަޔާންކޮށްފައި އޮތްކަން އެކަންޏެވެ. އިދާރީ ހިންގުމުން ފެށިގެން ވަރުވާ އަށް ދޫކުރާ ފަޅުރަށަށް ވެސް މައި ސަރުކާރުން ނުފޫޒު ފޯރުވަ އެވެ. އަތޮޅުގެ ރައްޔިތުން އަމިއްލައަށް ހިންދެމިލާނެ ޖާގަ ސަރުކާރުތަކުން އަދި ވެސް ދޭން ބޭނުން ނުވާ ފަދަ އެވެ.
ރަސްކަމުގެ ޒަމާނުން ފެށިގެން ފަހަކަށް ޖެހެން ދެން ރާއްޖެ ހިންގަމުން އައިސްފައި ވަނީ ވަރަށް ބޮޑު މިނިވަންކަމެއް އަތޮޅުތަކަށް ދީގެންނެވެ. އަތޮޅާއި ރަށްރަށުގައި ހުންނަ އެންމެހާ ވަސީލަތްތަކަށް ގޮތް ނިންމަނީ ރައްޔިތުންނެވެ. މަންފާ ލިބޭ މިންވަރަކުން ނުވަތަ ރަދުން ކަނޑައަޅާފައިވާ އާންމު އުސޫލުތަކާއެއްގޮތަށް މާލެއަށް ނުވަތަ ރަދުންނަށް ފޮނުވަނީ މުދާ ނުވަތަ ލާރި އެވެ. އެއީ "ވާރު"ގެ ގޮތުގަ އެވެ.
ގޮތް ނިންމުގައި ރައްޔިތުންގެ ބައިވެރިވުން އިންތިހާއަށް އޮވެ، މިނިވަންކަމާއެކު ހިންގަމުން އައި ހިންގުމުގެ ނިޒާމު ބަދަލު ކުރަން ފެށީ މީގެ 80 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިންނެވެ. ވެރިއަކަށް ފަހު ވެރިއަކު ބާރުތައް މާލެއަށް ޖަމާ ކުރަމުން އައިސް އެންމެ ފަހުން ހުރިހާ ކަމެއް ކަހަލަގޮތަކަށް މިހާރު ވަނީ މާލެއަށް ޖަމާކޮށް ރައީސްގެ އަތްޕުޅަށް އެ ބާރުތައް ނަންގަވާފަ އެވެ. ފެހި ގާނޫނު އަސާސީން ކަނޑައަޅާފައި އޮތް ނިޒާމަށް ގޮން ޖަހައި ގާނޫނު އަސާސީގައި ބުނާ މަފްހޫމާ އަދި ގާނޫނު އަސާސީން ތަސައްވަރު ކުރި އަތޮޅު ހިންގުން މިހާރު ވަނީ ވެރިރަށަށް ޖަމާކޮށްފަ އެވެ. މި ނިޒާމަށް ރާއްޖެ ފުރޮޅުނު ފަހުން މި ހިންގާ 17 ވަރަކަށް އަހަރުވީ ނަމަވެސް ހާލަތު ބަދަލެއް ނުވެ އެވެ. އަދިވެސް ނިޒާމު އޮތީ "ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ" އަށް އާދޭސް ދެންނެވުމެވެ!
މިފަހުން ލާމަރުކަޒީ ގާނޫނަށް ގެންނަން ފެންނަ ކަމަށް އިވޭ އަޑުތަކުގައި ވެސް ރައްޔިތުން ބާރުވެރިކޮށް ރައްޔިތުންގެ ފުދުންތެރިކަން އިތުރުވާނެ ވާހަކަތަކެއް ނެތެވެ. ހަގީގީ މާނައިގައި ނިޒާމް ހިނގައިގަންނަން ފަށާނެ ހަމައެއް ނެތެވެ. ރައްޔިތުންގެ މިލްކުވެރިކަން އިތުރުވެ، މާލީ ގޮތުން ބާރުވެރިވެ، މައި ސަރުކާރަށް ބަރޯސާ ނުވެ، ހައްގު މިންވަރު ރައްޔިތުންނަށް ލިބޭނެ ކަމުގެ ޔަގީން ކަމެއް "އާބަން ޑިވެލޮޕްމަންޓް ގާނޫން" އިން ވެސް ނުފެނެ އެވެ. އަދި އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް އުވާލަން ދެއްކި ބަހަނާ އަކީ މާލެ އަށް ރައްޔިތުންގެ "ވާރުތަ" ޖަމާކޮށް އެއިން ވެސް ވައްކަން ކުރަން ދައްކާ އުޒުރެވެ.
ގާނޫނު އަސާސީ ހެދި ހާއްސަ މަޖިލީހުގައި ބައެއް މެމްބަރުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި އަތޮޅު ކައުންސިލުތައް އުވާލައި ރައްޔިތުންގެ ސީދާ ވޯޓުން ހޮވާ މީހަކު ނެތި، އަތޮޅުގައި މީހަކު ބެހެއްޓުމަކީ ގާނޫނު އަސާސީ އުފަން ކުރި ބޭނުން ނެތުމެވެ. އަދި އަތޮޅުތައް ތަރައްގީ ކުރުުމުގައި އަތޮޅުގެ މީހުން ސީދާ އިންތިހާބު ނުކުރާ މީހަކު ބަހައްޓައިގެން ރައީސް ނުވަތަ ރައީސް އުފަން ކުރާ ނުވަތަ ރައިސްގެ އިހްތިޔާރުގައި ލައްވާ މީހަކު ނުވަތަ އެ ފަދަ ގޮތަކަށް މީހަކު ލެއްވުމަކީ ވެސް ރާއްޖޭގެ ހިންގުން ބަދަލު ކުރުމަށް ކުރި މަސައްކަތް ފޫނެއްފަޔަކަށް ފެން އަޅާ އުސޫލުން ކޮށްލާ ކަމެކެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވީ އެއިން އެއްވެސް ކަމެއް އެގޮތަށް ކުރަން ބޭނުން ނޫން ނަމަ އަތޮޅު ކައުންސިލުތައް އުވާލުމުގެ މަރުހަލާގައި ރައްޔިތުންގެ ފެންނަ ނުފެންނައަށް އަހާލުމަކީ ލާޒިމް ކަމެއް ކަމަށާއި ގާނޫނު އަސާސީ އިސްލާހު ކުރެވޭވަރުގެ މެޖޯރިޓީއެއް ރައީސަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވުމަކީ އެ ފަދަ ބޮޑު ނިންމުމެއް މަޖިލީހުން އެކަނި ނިންމައިގެން ކުރަން ހެޔޮވާވަރުގެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ.
ހަރަދު ކުޑަކޮށް ގިނަ މީހުންގެ ބައިވެރިވުމާއެކު އަތޮޅު ހިންގުމުގެ ވާހަކަ އެއްވެސް މަޖިލިސް ތަޅުމުން ވެސް ނީވެ އެވެ. އަބަދު ވެސް އިވެނީ އިސްލާހެއްގެ ވާހަކަ އެވެ. އެ އިސްލާހުތަކުން ރައްޔިތުންގެ ކަންފަތުގައި މިޖެހެނީ ކައުންސިލަރުންގެ އަދަދު މަދު ކުރާ ވާހަކަ އެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލް އުވާލާ ވާހަކަ އެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލަކީ ތަރައްގީއަށް ހުރަސް އަޅާ ފަށަލައެއް ކަމަށެވެ. ނޫނެކެވެ. ތިޔަ ދައްކަނީ ބާރުތައް ޖަމާ ކުރުމުގެ ސިއްރު އެޖެންޓާގެ ވާހަކަ އެވެ. އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް އުވާ ލުމުގެ ކުރިން ރައްޔިތުންގާތު ހޭ އަހާލި ނަމަ ވާނުވާ ސާފުވީ ހެވެ. ގިނަ ރައްޔިތުން ދެކޭ ގޮތް ވެސް ސާފުވީ ހެވެ.
ރައްޔިތުންގާތު ހޭ ވެސް އަހާނުލާ މިހާރު ތިޔަ ކުރަން އުޅޭ ކަމަކީ ކައުންސިލްތައް ހިންގަން "ސަރުކާރުން" ފޮނުވާ މީހަކު އައްޔަނު ކުރާށެވެ. ތިޔަ ކުރަން އުޅޭ ކަމަކީ ލާމަރުކަޒު ކުރުމުގެ މަފުހޫމު ކަމުގައިވާ ގައުމީ ކަންކަމުގައި ރަށު ކަންކަމުގައި އަތޮޅު އަދި ސިޓީގެ ކަންކަމުގައި ރައްޔިތުންގެ ބަސް ބުނުމާއި ރައްޔިތުންގެ ރައުސުލްމާލު ފުދުންތެރި ވަނިވި ނިޒާމް އަށަގެންނެވުމުގެ ވާހަކަ "ހުއްޓުވާ" ށެވެ. ރައީސް ދިނީމަ ދިން މިންވަރެއްގެ ގަބޫލުކޮށްގެން ތިބޭށެވެ. ހިންގުމާއި ގޮތް ނިންމުމުގައި ރައްޔިތުންގެ ބައިވެރިވުން ކުޑަކުރާށެވެ.
ކޮންމެއަކަސް މިއަދު ރައްޔިތުންގެ މަންދޫބުންގެ ވެސް މި ހިނދުން މި ހިނދުގެ ބަހުސަކަށް ހަދަންވީ އަތޮޅު ކައުންސިލްތައް އުވާލާ "ރަސްކަމަކަށް" މަގުފަހި ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި "ހަރަދު ކުޑަކޮށް ގިނަ މީހުންގެ ބައިވެރިވުމާއެކު އަތޮޅު ހިންގުން" މި މައުލޫ އަށެވެ. ކައުންސިލް އިންތިހާބު ބޯމަތީ އޮއްވާ މުޅި ނިޒާމް އޯވަހޯލް ކޮށް ނަތީޖާ އަކަށް ވާންވީ ކައުންސިލްތަކަށް މާލީ ބާރުވެރިކަމާއި އިގްތިސާދީ ބާރުވެރިކަން އިތުރަށް ހޯދައިދީ ރައްޔިތުންގެ ބައިވެރިވުން އަތޮޅު ހިންގުމުގައި އިތުރު ކުރުމަށެވެ. ރައީސް ކުރާނެ ކަންކަމަކީ އެހެން ގައުމުތަކުގެ ރައީސުން ކުރާ ވަރުގެ ފެންވަރުގެ ކަންކަމަށް ހަދާށެވެ. ސިޔާސަތު ކަނޑައަޅާއި ކަންކަން ކުރުވުމަށް ލަފާދީ އެއްބާރުލުން ދޭށެވެ. ވާނުވާ ބަލާށެވެ. އަތޮޅެއްގެ ފެންވަރުގައި އަތޮޅުތައް ބާއްވައިގެން ހިންގަމާ ހިނގާށެވެ. ރަސްރަސްކަލުންނަށް ވުރެ ތިމާމެންގެ ކެރުންތެރިކަން ބޮޑު ކުރަމާ ހިނގާށެވެ.
